کامپوزیت  (composite )  یک تکنیک عمده در دندان پزشکی می باشد . این مواد رزینی برای ترمیم دندان بسیار کاربرد دارد .

این ماده دارای استحکام و زیبایی مناسب بوده، به همین دلیل کاندید مناسبی برای ترمیم دندان ها به حساب می آید. کامپوزیت دارای رنگ سفید و همرنگ دندان است، بنابراین در درمان های زیبایی دندان نیز کاربرد فراوان دارد.

کامپوزیت دندان چیست؟

کامپوزیت مواد چسبنده‌ای است که پیوندی قوی با مینا و عاج دندان ایجاد می‌کند و به‌این‌ترتیب ترمیم دندان را ساده‌تر می‌کنند. پرکننده‌ی کامپوزیت مخلوطی از مواد پلاستیکی و شیشه‌ای به‌علاوه رزین است که به‌راحتی می‌توان آن را رنگ کرد تا شبیه دندان طبیعی شود. به دلیل ظاهر طبیعی و قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر، کامپوزیت به‌سرعت جای آمالگام نقره را برای ترمیم دندان می‌گیرد.

انواع مختلفی از ترکیبات کامپوزیتی وجود دارند که برای ترمیم و زیبایی دندان استفاده می‌شود. ترکیب نهایی کامپوزیت یک ترکیب خمیری‌شکل است که به‌راحتی وارد حفره‌ها و ناهمواری‌های دندان می‌شود و آن را پر می‌کند. این ترکیبات کاملا همرنگ دندان‌های طبیعی هستند و فاقد هرگونه ترکیب فلزی است.

انواع کامپوزیت دندان

تکنیک‌ها و متریال‌های مختلف موجب شده‌است انواع کامپوزیت دندان  وجود داشته که هر کدام  کاربرد ویژه‌ای دارد و برای هر دندانی مناسب نیستند. دندانپزشک بر اساس نوع دندان‌ها، شرایط فرد و تعداد دندان‌هایی که نیاز به روکش‌های کامپوزیتی دارند، بهترین نوع کامپوزیت دندان را برای افراد انتخاب می‌کند.

انواع کامپوزیت‌های دندانی شامل موارد زیر می‌شود:

♦  روکش‌های سرامیکی یا پرسلن

♦ رزین کامپوزیت‌ها که خود شامل موارد زیر می‌شود:

● ماکروفیل ها

● میکروفیل ها

♦ هیبریدها شامل:

● نانو هیبریدها

● میکرو هیبریدها

● هیبریدهای معمولی

♦ کامپوزیت ips.

دسته‌بندی دیگر، دسته‌بندی کامپوزیت‌ها بر اساس محل استفاده و نوع آنها و برند سازنده است:

♦  انواع کامپوزیت‌های خلفی

♦ کامپوزیت‌های قدامی

♦ ونیر کامپوزیت مایع

و غیره ...

تمام این کامپوزیت‌ها برای اهداف مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرندروکش سرامیکی، رزین کامپوزیت، هیبرید و ips انواع مختلف کامپوزیت هستند که هر یک برای ترمیم یا زیبایی دندان در شرایط مشخصی استفاده می‌شوند.

●  روکش‌های سرامیکی یا پرسلن

پرسلن ها نوعی مواد سخت سرامیکی به‌خصوص هستند که از آنها برای ترمیم دندان‌ها و افزایش زیبایی آنها استفاده می‌شود. برای استفاده از این تکنیک نیاز به قالب‌گیری‌های تخصصی و اندازه‌گیری‌های کامپیوتری است. تمام قالب‌ها به‌صورت اختصاصی برای مراجعه‌کننده‌ ساخته می‌شوند. بیشتر کاربرد این روکش‌های پرسلن برای ترمیم دندان‌های قدامی و خلفی و رفع مشکلات جدی‌تر دندان‌ها است.

تفاوت بین ونیرهای کامپوزیتی و پرسلن در چیست :

هر دوی این روش‌ها، روکش‌های متفاوتی هستند که روی دندان‌ها قرار گرفته و برای مواردی مانند اصلاح نامرتبی دندان، رفع دندان‌درد، ترمیم حفره‌ها و پوسیدگی‌های دندانی و سفیدکردن و زیبایی دندان‌ها استفاده می‌شوند.

رزین کامپوزیت معمولا به سطح جلوی دندان‌ها چسبانده شده تا شکل و رنگ آنها جذاب‌تر شوند. این ماده از جنس رزین است و درست مانند متریالی است که در زمان پرکردن دندان با ترکیبات همرنگ دندان استفاده می‌شود. ونیرهای پرسلن از جنس سرامیکی هستند و استحکام و دوام آنها بسیار بیشتر است.

ونیر‌های پرسلن دقیقا مطابق شکل و ساختار دندان‌ها قالب‌گیری می‌شوند و در لابراتور ساخته می‌شوند و بعد روی دندان‌ها سوار می‌شوند. نحوه جای‌گذاری رزین کامپوزیت‌ها با ونیر‌های پرسلن متفاوت است. دوام و استحکام آنها هم با هم متفاوت است. ونیر‌های کامپوزیتی مستقیما روی دندان‌ها کار می‌شوند و در مقایسه با ونیر‌های پرسلن استحکام و دوام کمتری دارند.

 ..

●  رزین کامپوزیت

با توسعه ترکیبات رزین‌های اکریلیکی، این ترکیبات با ذرات معدنی تغییرشکل‌یافته و با پایه پلیمرهای رزینی، مبنایی برای ترمیم‌های دندانی شدند. این دسته از مواد را به‌صورت کلی با نام رزین‌های کامپوزیتی می‌شناسند. آنها یک ترکیب پرکننده معدنی و یک‌پایه رزینی دارند که باید باقدرت بالا و خواص فیزیکی مناسب به دندان‌ها باند شوند.

آن‌ها را معمولا بر اساس اندازه، مقدار و ترکیب پرکننده معدنی طبقه‌بندی می‌کنند. نوع اولیه این کامپوزیت‌ها را با نام کامپوزیت معمولی می‌شناسند. انواع دیگر آنها شامل کامپوزیت‌های میکروفیل، کامپوزیت‌های ماکروفیل، کامپوزیت‌های هیبریدی و نانو هیبرید می‌شوند. علاوه بر این، آنها را بسته به ویژگی‌های جابه‌جایی که دارند به انواع کامپوزیت‌های روان و بسته‌بندی هم طبقه‌بندی می‌کنند. متریال مورداستفاده در ساخت هر یک از این کامپوزیت‌ها متفاوت است و اندازه‌های متنوعی دارند. برخی از آنها ذرات ریزتری دارند. دوام و نحوه ااستفاده از آنها هم با هم متفاوت است.

● کامپوزیت‌های ips

دسته دیگر انواع کامپوزیت‌های مورداستفاده در دندان‌پزشکی، کامپوزیت‌های ips هستند. این نوع کامپوزیت‌ها را به‌عنوان جدیدترین نمونه‌های مورداستفاده در لیست خدمات دندان‌پزشکی در نظر می‌گیرند. آنها دوام و استحکام بسیار بالاتری دارند و به دلیل ماهیت و ساختاری که دارند، در مقایسه با سایر نمونه‌های کامپوزیت دندان قبلی بیشتر با لثه‌ها سازگارند. ازاین‌رو بروز مشکلاتی مانند عفونت لثه یا مشکلات ناشی از آن کمتر در این نمونه کامپوزیت‌های دندانی دیده می‌شود.

کاربردهای کامپوزیت دندان

●  اصلی‌ترین کاربرد کامپوزیت ترمیم دندان است.

 حفره‌های دندانی یکی از مشکلات بسیار رایج در دندان‌ها است. آنها حفره‌های کوچکی هستند که در اثر پوسیدگی دندان به دلایل مختلف روی سطوح دندانی ایجادشده و ظاهر دندان‌ها را زشت و نامرتب می‌کند. این پوسیدگی‌های دندانی به دنبال تولید اسید توسط پلاک‌ها و باکتری‌های دهان ایجاد می‌شوند و مینای دندان را فرسایش می‌دهد. یکی از کاربردهای کامپوزیت دندان، برای پرکردن همین حفره‌های دندانی است. مواد کامپوزیتی به‌راحتی می‌توانند وارد این حفره‌ها شوند و آنها را به‌خوبی پر کنند.

●   دیگر کاربرد کامپوزیت به‌منظور زیبایی لبخند و بهبود ظاهر دندان‌ها است.

○  ترمیم دندان‌های شکسته یا دندان‌هایی که عاج آنها دچار سایش‌شده‌است

○ در مورد تغییر رنگ دندان ها بطوریکه روش هایی نظیر سفید کردن دندان ها دیگر جوابگو نیستبرای اصلاح ارتفاع دندان ها، کوتاه بودن دندان ها را می توان با کامپوزیت اصلاح نمود.

○ شکستگی ها، لب پریدگی ها و موارد این چنینی نیز نیازمند بکارگیری کامپوزیت هستند.

○ اصلاح ترتیب و کج بودن دندان ها، در میزان نامرتبی های جزئی استفاده از کامپوزیت بهتر از ارتودنسی و روش های دیگر است.

○ پر کردن دندان ها، مخصوصا در دندان های جلویی که زیبایی آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در مواردی که از آمالگام برای پر کردن دندان ها استفاده می شد، سیاهی آن جلوه مناسبی نداشت، این در حالی است که جایگزینی کامپوزیت بجای آمالگام بسیار مناسب تر است.

●   کامپوزیت تنها برای اهداف زیبایی ظاهری نیست. کاربرد مهم دیگر کامپوزیت حفظ دوام و سلامت دندان‌ها

 این تکنیک جزئی از روش‌های درمانی است و از آنها برای درمان دندان‌درد و رفع مشکلات دهان و فک هم استفاده می‌شود.. مثلا  در بعضی از افراد دندان قروچه باعث شکستگی دندان می شود. کامپوزیت  مانع پوسیدگی‌های احتمالی بعدی شود

●  دیگر کاربرد ترمیمی تکنیک کامپوزیت، کامپوزیت دندان کج و سایر بدشکلی‌های دندان است.

● کامپوزیت برای سفیدی دندان هم کاربرد دارد.

اگر فواصل بین دندان ها زیاد باشد، دیگر کامپوزیت گزینه مناسبی برای دندان ها به حساب نمی آید، باید از روش های دیگر نظیر ارتودنسی برای این امر استفاده کنند. همچنین کامپوزیت های مورد استفاده برای افراد باید بهداشت مناسب را برای آن ها رعایت نمود.

 از آن برای اصلاح نامرتبی دندان‌ها هم استفاده می‌شود. از تکنیک‌های کامپوزیت دندان می‌توان برای روکش‌کردن تمام دندان‌ها استفاده کرد یا اینکه تنها برای برخی از دندان‌ها از این ترکیبات بهره برد. کامپوزیت دندان نیش، کامپوزیت دندان خرگوشی و کامپوزیت دندان جلو از جمله پرکاربردترین‌هاست.

مزایا و معایب کامپوزیت

کامپوزیت ماده ای مستحکم و با ارزش برای دندان ها بوده که دارای مزایای فراوانی می باشد، از جمله مزایای کامپوزیت می توان موارد زیر را نام برد:

مزایا

رفع نقوص دندانی با کمترین هزینه

زمان درمان بسیار کوتاه، تنها در یک جلسه می توان کامپوزیت دندان را انجام داد. حال روشی نظیر ارتودنسی را در نظر بگیرید که زمان اجرایی چند ماه یا حتی چند سال دارد.

فراهم کردن زیبایی برای دندان ها به سبب سفیدی و درخشندگی

مناسب ترین روش برای طراحی لبخند و اصلاح طرح لبخند

مدت ماندگاری و طول عمر استفاده بالای کامپوزیت

این لایه عایق بسیار خوبی روی دندان‌ها است

معایب

میزان معایب و حتی عوارض ناشی از کامپوزیت کردن دندان‌ها تا حدود زیادی به مراقبت‌های بعد از کامپوزیت بستگی دارد. برای مثال ریسک شکستن یا زرد شدن روکش‌های کامپوزیتی معمولا بیشتر است.

در بسیاری از مواقع موجب افزایش حساسیت دندان‌ها می‌شود در نتیجه احتمال حساس‌شدن دندان، دندان‌درد و حساسیت و درد لثه‌ها را افزایش می‌دهد.

خوردن چای و دیگر نوشیدنی‌های داغ این دندان‌ها را حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌کند.

اگر دندانپزشک مهارت کافی در انجام این تکنیک را نداشته باشد یا اینکه مینای دندان بیش‌از‌حد تراشیده شود یا اگر از متریال بی‌کیفیت استفاده شود، کامپوزیت دندان می‌تواند مضرات و عوارضی را به همراه داشته باشند. که برخی از آنها عبارت‌اند از:

○ پوسیدگی دندان‌ها

○ عفونت و حساسیت لثه

○ بوی بدن دهان

○ عدم یک‌دست شدن دندان‌ها

○ فاصله بین دندان‌ها

○ همرنگ نبودن دندان‌ها

مواردی مانند مصرف غذاهای شیرین و سفت، دندان‌قروچه‌کردن، سیگارکشیدن، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان (مسواک نزدن، نخ دندان نکشیدن و استفاده‌نکردن از دهان‌شویه مناسب) و غیره می‌تواند موجب بروز التهاب و عفونت در لثه‌ها بعد از دریافت روکش کامپوزیت دندان شود.

مراحل کامپوزیت دندان چگونه است؟

برای انجام کامپوزیت دندان چندین مرحله اساسی باید طی شود:

● در اولین قدم

 برای انجام این کار دندان‌ها باید آماده شوند. آماده‌کردن آنها شامل رفع مشکلات مختلف دندان‌ها مانند ترمیم دندان‌های جرم‌گرفته، درمان عفونت‌های دندان و عفونت لثه و غیره می‌شود. درمان دندان‌درد قبل از انجام کامپوزیت بسیار ضروری است.

کشیدن دندان‌های معیوب، کانال‌کشی ریشه، پرکردن و سایر خدمات دندان‌پزشکی از جمله دیگر مواردی است که برای آماده‌کردن دندان‌ها ممکن است نیاز باشد. سفیدکردن دندان‌ها هم در مواردی انجام می‌شود. درست است که یکی از کاربردهای کامپوزیت برای سفیدی دندان‌ها است، اما در برخی مواقع پیش از اعمال روکش‌ها دندان‌ها را سفید می‌کنند.

● مرحله دوم

 برای انجام کامپوزیت دندان، اچ کردن مینای دندان است. در این روش از یک اسید برای سفت‌تر کردن دندان‌ها (مینای دندان) استفاده می‌شود تا به‌این‌ترتیب مواد کامپوزیت بهتر و مستحکم‌تر روی دندان‌ها باند شوند. حال باید رنگ کامپوزیت مورداستفاده روی دندان‌ها نیز انتخاب شود. رنگ‌های کامپوزیت دندان متفاوت است و باید از رنگ مناسب و سازگار با دندان‌ها استفاده شود. برای مثال رنگ کامپوزیت دندان xbw  یکی از رنگ‌های مورداستفاده در دندان‌پزشکی‌هاست.

در خصوص رزین کامپوزیت‌، این ترکیبات به‌صورت مستقیم روی دندان‌ها اعمال می‌شوند. ابتدا چسب و مواد باندینگ روی دندان‌ها اعمال شده و کامپوزیت دندان به‌صورت لایه‌لایه روی دندان‌ها قرار داده می‌شود. باتوجه‌به سطح دندان‌هایی که به کامپوزیت نیاز دارند و دلیل انجام این کار، مراحل ترمیم انجام می‌شود.

ترمیم و کامپوزیت دندان خرگوشی، بستن فاصله بین دندان‌ها با کامپوزیت، کامپوزیت روی دندان‌شکسته، کامپوزیت دندان نیش و غیره هر یک مراحل ترمیم متفاوتی خواهند داشت.

 در مراحل نهایی نیز باید فرم‌دهی پایانی کار انجام شود تا مواد به‌خوبی روی دندان‌ها قرار بگیرد.

چه کسانی نباید کامپوزیت کنند و کاندیدای مناسب کامپوزیت هستند ؟

● کاندیدا :

. ترمیم جزئی دندان مثل شکستگی‌های کوچک

. برطرف‌کردن لکه و زردی

.  پرکردن دندان

.  کاهش فاصله بیین دندان‌ها

.  ترمیم ساییدگی دندان

● آنهایی که مشکلاتی بسیار اساسی فک و دهان دارد، نمی‌توانند این ونیرها استفاده کنند :

. ساییدگی یا پوسیدگی شدید دندانی

. دندان‌قروچه‌کردن

. دندان‌های به‌شدت نامنظم و به‌هم‌ریخته

. بیماری‌های دهان و لثه

. ناهنجاری‌های فک و دهان.

فرق کامپوزیت و لمینت دندان چیست؟

●  کامپوزیت نسبت به لمینت سرامیکی ماندگاری کمتری دارد. میانگین عمر لمینت سرامیکی ده سال و کامپوزیتی چهار تا پنج سال است که با مراقبت درست و اصولی می تواند بسیار طولانی تر باشد

● عمر لمینت دندان سرامیکی از کامپوزیت بیشتر است. لمینیت ثبات رنگ بیشتری نسبت به کامپوزیت دارد.

(اولین فرق کامپوزیت و لمینت دندان در جنس آنها است، همانطور که گفته شد لمینت سرامیکی از جنس چینی و کامپوزیت از جنس پلیمر است ، لمینت سرامیکی محکم تر و ماندگارتر از لمینت کامپوزیتی است. . این استحکام شامل رنگ و استحکام مواد می شود.)

● لمینت در لابراتوار و کامپوزیت در مطب ساخته می‌شوند. لمینت سرامیکی در لابراتوار ساخته می شود و سپس بر روی دندان چسبانده می شود. در حالیکه کامپوزیت در مطب دندانپزشکی روی دندان فرم داده میشود.

● قیمت لمینت دندان بیشتر از کامپوزیت است. قیمت لمینت کامپوزیتی نیز حدودا یک سوم لمینت سرامیکی است.

● در کامپوزیت دندان تراش کمتری نسبت به لمینت نیاز دارد .لمینت کامپوزیتی نیاز به تراشیده شدن دندان ندارد

● لمینیت دندان نیاز به بی حسی دارد.

● طول درمان لمینت سرامیکی از کامپوزیت بیشتر است.

● کامپوزیت نسبت به لمینت سامیکی ماندگاری کمتری دارد 

مراقبت های لازم بعد از کامپوزیت چیست؟

طول عمر استفاده از کامپوزیت مناسب بوده و کامپوزیت ماندگاری مناسب دارد، با این وجود رعایت بهداشت و مراقبت های لازم بر طول عمر استفاده کامپوزیت می افزاید:

● در خصوص عمر کامپوزیت دندان‌های جلو، گاز نزدن مواد غذایی سفت خوددتری کنید  . زیرا میتواند باعث پریدن آن شود

● رعایت نکات تجویزی دندانپزشک و زدن نخ دندان و مسواک‌  و دهانشویه از دیگر موارد مراقبتی است

● مواد غذایی رنگی باعث رنگ‌ گرفتن لمینت کامپوزیتی میشود. البته در صورت پالیش مناسب میزان رنگ گرفتن آن مشابه دندانهای طبیعی است. جهت بهبود میتوان از پالیش مجدد در فواصل شش ماه یا یکسال استفاده کرد. همان طور که برای دندانهای طبیعی فرد از جرم گیری و برساژ ( برس جرمگیری )  استفاده میشود.

● به صورت مرتب به دندانپزشک خود جهت معاینه مراجعه کنید.

● گرما و سرما: همچنین اگر محیط دهان با تغییرات گرما و سرما مواجه شود، ممکن است لمینت کنده شود.

هزینه کامپوزیت دندان چقدر است؟

حجم کامپوزیت بکار برده شده، نوع برند مصرفی، تعداد دندان کامپوزیت شده و ... از جمله مواردی است که در تعیین قیمت نهایی کامپوزیت تاثیر فراوان دارد. دستمزد خود دندانپزشک نیز بر قیمت نهایی کامپوزیت تاثیر دارد.

 اگر دندانی دچار نقص یا عیب احتمالی باشد، باید در گام نخست این نقص برطرف شده، سپس اقدام به کامپوزیت کردن دندان ها نموده. هزینه کامپوزیت با هزینه ترمیم های تکمیلی مجزا حساب می شود.