•  آیا باید دندان عقل را بکشیم؟
• 
  
• دندان عقل دندانی است که اسم آن مسلما هیچ ارتباطی با عقل و کامل شدن آن ندارد دندان عقل از سری دندان های دائمی است که به عنوان آخرین دندان دائمی در فک انسان رشد می کند.

 این دندان ها که به طور معمول  شامل چهار عدد است هر کدام پشت دندان های آسیاب و در هر دو طرف فک بالا و پایین انسان است

در حالت عادی 4 عدد دندان عقل در فک رشد میکند. سن رشد دندان عقل حدودا از سن 8 تا 10 در سالگی در فک شروع رشد کردن می کنند و تا سن حدودا 17 سالگی به رشد خود ادامه می دهند و معمولا در 18 تا 20 سالگی نمایان می شوند. رشد دندان عقل بسیار کم و آهسته است بصورتی که گاهی در سنین بالاتر از 20 سالگی هم دیده نخواهند شد و اگر رشد دندان عقل در همین حالت متوقف شود به آن دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته میگویند. دندانپزشکان اصطلاحا آن را (آسیای سوم) مینامند.

دندان عقل چند نوع  می باشد ؟

۱ _ یک نوع  دندان عقلی که به طور کامل و بدون مشکل بیرون آمده و رشد کرده است.

۲_ نوع دیگر هنگامی  است  که سن فرد از ۲۵ سالگی هم گذشته و دندان هم هنوز در دهان ظاهر نشده است  اما پس از معاینه و رادیوگرافی مشخص می شود که دندان به صورت پنهان در فک وجود دارد.

این نوع را دندان عقل نهفته می گویند که به علت نبودن فضای کافی نتوانسته رویش کند.

دندانهای نهفته دارای یک کیسه ی رویشی (فولیکول) اطراف خود میباشند که میتواند در گذر زمان به کیست ها یا تومور تغییر ماهیت دهند لذا به جراحی و خارج کردن دندانهای عقل قبل از سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی توصیه اکید شده است و به تعویق انداختن جراحی این دندانها مشکلات زیادی را بوجود می آورند. کیست های بوجود آمده امکان رشد و از بین بردن قسمت قابل توجهی از استخوان فک را دارند.

مشکلاتی که دندان عقلِ نهفته می‌تواند برای شما ایجاد کند :

 التهاب بافت نرم پوشاننده این دندان‌ها، که در اغلب موارد درارتباط با دندان‌های نیمه رویش یافته اتفاق می‌افتد.

 پوسیدگی دندان عقل یا پوسیدگی در ناحیه مجاور دندان عقل

خطر صدمه رسیدن به دندان مجاور

تحلیل ریشه دندان آسیای دوم (در صورت الگوی رشدی نادرست دندان (به صورت افقی)

تشکیل کیست‌ها و تومورهایی با منشأ دندانی در اطراف دندان عقل نهفته که بسته به نوع ضایعه ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

تضعیف استخوان فک توسط یک دندان نهفته و عدم استحکام مکانیکی استخوان فک در برابر ضربه

نامرتب شدن و درهم ریختگی بقیه دندان‌های فک

۳-نوع دیگر دندانهای عقل نیمه نهفته است که نصف دندان بیرون آمده و نیمه دیگر باز هم به علت نبودن فضای کافی نتوانسته خارج شود. . در این دندانها به علت گیر غذایی بین دندان و لثه ی پوشاننده و آسیب به لثه از طرف دندان مقابل بیشترین احتمال بروز مشکلاتی از قببیل آبسه و سلولیت وجود دارد.

_ برخی افراد هم هستند که به طور کلی هرگز دندانهای عقل در دهان شان تشکیل نمی شوند.

دندان عقل نهفته و نیمه نهفته باید به وسیله جراحی از دهان خارج شود زیرا در صورت خارج نشدن می تواند باعث التهاب لثه، عوارض دندان عقل و مشکلات دیگر بشود. رسدیگی سریع به دندان عقل از نکات مهمی است که باید در نظر داشته باشید. جراحی دندان عقل بسیار ساده است و هیچگونه نگرانی وجود نخواهد داشت.

برای تشخیص وضعیت دندانهای عقل در دهان، شخص بایستی پس از ۱۷ سالگی با مراجعه به دندانپزشک از وضعیت دندانهای عقل خود اطلاع حاصل کنندو در  صورت وجود مشکل برای آن چاره ای اندیشیده شود.

دندان عقل برای چیست؟

حال شاید سؤالی که برایتان ایجاد شده باشد این است که، دندان عقل برای چیست و چه کارایی دارد. برای پاسخ به این سوال باید روند تکامل انسان  در طول هزاران سال را بررسی کنیم. انسان‌های اولیه استخوان‌بندی و اسکلت درشت‌تری داشته‌اند. بررسی جمجمه انسان‌های اولیه نشان می‌دهد که آن‌ها سه دندان آسیای بزرگ در هر نیم فک (مجموعاً ۱۲ عدد) داشته‌اند که از همۀ آن‌ها برای جویدن استفاده می‌کرده‌اند. دلیل این امر هم به احتمال قوی این بوده است که  آن‌ها اغلب از مواد خام و سخت ، دانه ها و حبوبات و ریشه گیاهان استفاده می کردند بنابراین آن‌ها برای جویدن این غذاها به دندان‌های آسیای بیشتر و آرواره‌های قوی‌تری نیاز داشته‌اند که همین امر کارایی دندان عقل را توجیه می‌کند.

به‌مرورزمان با بهبود شرایط زندگی بشر و نرم‌تر‌شدن رژیم غذایی او، نیاز به آرواره‌های قوی‌تر و دندان‌های بیشتر از بین رفته و درنتیجه فک انسان در کنار سایر استخوان‌ها به‌مرور کوچک‌تر شده است و کارایی دندان عقل کمتر شده است .

بنابراین آخرین دندان آسیای بزرگ به‌تدریج فضای کافی برای رویش را از دست داده و درنتیجه شیوع نهفتگی در این دندان افزایش یافته است. اینکه دندانهای عقل پس از رسیدن به سن بلوغ شروع به رشد می‌کنند، به این علت است که اگر طی گذر زمان برخی از دندان های آسیاب خود را از دست دادید در صورت نیاز بتوانید از دندانهای عقل استفاده کنید.

داشتن یک سری دندان آماده که در عقب فک شما قرار گرفته باشد خود امتیازی است که روند تکامل برای انسان فراهم کرده است.

به نظر می‌رسد که، در انسان معاصر نهفتگی این دندان شایع‌تر شده و در واقع سومین دندان آسیای بزرگ در هر نیم فک به‌تدریج در حال حذف‌شدن از خزانه ژنی انسان است.

درد دندان عقل برای چیست ؟

دندان عقل بدلیل اینکه آخرین دندان در استخوان فک می باشد و معمولا در هنگام مسواک زدن با غفلت مواجه می شود و محل تجمع مواد غذایی می باشد و همین امر موجب پوسیدگی دندان عقل و درد دندان عقل می شود. درد دندان عقل در هنگام پوسیدگی به دلیل نزدیک بودن به عصب موجب پخش شدن در کل فک میشود و معمولا تشخیص درست درد دندان عقل برای پزشک دشوار است. 

پوسیدگی و درد دندان عقل بسیار طاقت فرساتر از دندان های دیگر است و اگر سریع به آن رسیدگی نشود باعث عفونت دندان و لثه می شود. بنابراین مراجعه به پزشک باتجربه و متخصص برای تشخیص درد دندان عقل و پوسیدگی بسیار مهم است

یکی از علل درد دندان عقل در شب همین پوسیدگی های ریز می باشد که در این موارد و اگر درد دندان عقل در شب برای شما واضح است، باید هرچه سریعتر برای رسیدگی به پزشک متخصص مراجعه نمائید. در مراحل اولیه پوسیدگی دندان عقل با ترمیم و برداشتن پوسیدگی مشکل مرتفع خواهد شد و براحتی می توانید تا سال ها از دندان عقل خود استفاده کنید.

گاهی درد دندان عقل مربوط به خود دندان عقل نمیباشد و به دلیل فشاری که به استخوان فک و دندان های جانبی وارد میکند این درد میتواند برای دندان های مشاور و یا استخوان فک باشد.

آیا همواره باید دندان عقل را کشید؟

تا زمانی که فضای کافی برای رویش دندان عقل وجود دارد، ضرورتی برای کشیدن آن نیست؛ مگر این که :

 به دلایل ارتودنسی، با نظر متخصص آن، (جهت ایجاد فضای بیشتر در قسمت‌های عقبی فک) نیاز به کشیدن دندان عقل باشد.

گاهی گفته می‌شود که، نکشیدن دندان عقل باعث بروز بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها می‌شود. در جواب باید گفت که هیچ تحقیق علمی این موضوع را تأیید نکرده است و بروز بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها معمولاً ناشی از رشد تدریجی استخوان فک است که تا آخر عمر به‌صورت پیوسته ادامه می‌یابد.

چنانچه دندان عقل به شكل نهفته یا نیمه ‌نهفته در استخوان فک باقی بماند، احتمال فشار به دندان‌های‌ مجاور بیشتر شده و باعث بروز دردهایی در ناحیۀ مفصل فك، گوش، چشم و سایر نقاط سر و صورت می‌شود که برای مقابله با بروز چنین دردهایی بهتر است كه دندان‌پزشک دندان‌های عقل را بكشید.

با اینکه کارایی دندان عقل از لحاظ جویدن یا زیبایی حائز اهمیت نیست، امروزه با پیشرفت علم و با به کارگیری فنّاوری‌های نوین می‌توان از این دندان‌ها به‌عنوان دندان ذخیره در هنگام از دست دادن سایر دندان‌ها (اتو ایمپلنت‌کردن یا جایگذاری یک دندان به جای دندان دیگر) و حتی منبعی ارزشمند جهت برداشت سلول‌های بنیادی استفاده کرد.

بهترین زمان برای کشیدن دندان عقل چه سنی است ؟

به طور کلی میتوان گفت که زمان یکسانی را برای همه افراد نمیتوان توصیه کرد ، عوامل زیادی در تعیین زمان مناسب اثر گذار می باشند از جمله شدت درد ، وسعت علائمی که به دنبال رشد این دندان در دهان دیده شده اند از جمله تاثیری که رشد دندان بر سایر دندان ها می گذارد و یا بررسی عفونت های احتمالی ، کنترل یا عدم کنترل آنها با درمان های دارویی و …

و لی در یک حالت کلی دندانپزشکان معتقدند چنانچه دندان عقل فضای کافی برای رشد خود را ندارد بهتر است که از 18 سالگی به بعد کشیده شود .

با افزایش سن، ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند. همچنین دردِ بعد از کشیدن دندان به دلیل عدم انعطاف کافی استخوان فک،  روند کند در التیام محل کشیدن دندان و پرشدن فضای خالی دندان عقل و مخاط، پوسیدگی دندان‌های کناری، احتمال فک جوش شدن دندان، شکسته شدن استخوان در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و غیره همه و همه عواملیست که باعث می‌شود کشیدن دندان عقل در سن بالا، کاری بسیار سخت و طاقت فرسا باشد.

موارد منع کشیدن دندان عقل چیست؟

سن بالا (معمولاً بیش از ۴۰ سال)؛

اگر احتمال آسيب به بافت‌های مجاور مثل عصب دندانی تحتانی وجود داشته باشد؛

مدفون‌شدن کامل دندان عقل در استخوان به‌صورتی که هیچ آسیبی به محیط اطراف نزند که البته بهتر است هر یک یا دو سال یک بار شرایط دندان بازبینی شود؛

افرادی که دچار نقص يا ضعف در سيستم ايمنی هستند و بیماری‌های قلبی و عروقی و انعقادی دارند.

به‌هرحال باید توجه داشت که بهتر است، تصمیم نهایی در همۀ این موارد با نظر دندان‌پزشک گرفته شود.

روش‌های کشیدن دندان عقل :

در صورتی که دندان عقل شما کاملاً رشد کرده باشد و تاج دندان به طور کامل مشخص باشد، روش درآوردن آن مانند سایر دندان ها است ولی دندان‌های نهفته و نیمه نهفته را به روش جراحی از دهان خارج می‌کنند.

بیهوشی حین عمل جراحی 

جراحی دندان عقل به صورت سرپایی انجام می شود و در واقع شما پس از جراحی در همان روز به منزل می روید .

یکی از نگرانی ها و سوالات شما شاید نحوه بیهوشی برای جراحی بر روی دندانی باشد که در حالت عادی هم به شدت دردناک است و عمل جراحی آن می تواند ناراحتی بیشتری را به همراه داشته باشد.

یکی از انواع بیهوشی و بی حسی همان بی حسی موضعی است که به طور معمول با تزریق در لثه و در نزدیکی موضع جراحی صورت می پذیرید و شما کاملا هشیار می باشید .

به تشخیص پزشک ممکن است بیهوشی آرام بخش برای شما در نظر گرفته شود که به این صورت است که در بازوی شما تزریق وریدی انجام میدهد و علاوه بر آن از بی حسی موضعی هم استفاده می شود . در این حالت شما حافظه کمی از آنچه انجام شده خواهید داشت

و مورد آخر بیهوشی عمومی است که به وسیله استنشاق ماده بیهوشی از طریق بینی و همچنین داروی وریدی صورت می گیرد و شما آگاهی و هشیاری نخواهید داشت و هیچ دردی را حس نمی کنید . در این زمان علائم حیاتی شما مانند تنفس ، دما و فشار خون زیر نظر قرار می گیرد.

پس از پایان جراحی نیز برای تحمل درد ناشی از جراحی از بی حسی موضعی استفاده می شود .

انتخاب هر یک از این روش ها به تشخیص دندانپزشک است و به دلایل بسیار مشخص انتخاب یک دندانپزشک موثق و با تجربه از عوامل تاثیر گذار بر طی روند درمانی موثر و با کمترین ناراحتی و درد است.

مراقبت های بعد از جراحی دندان عقل :

 خونریزی اولیه : 

 پس از کشیدن دندان عقل: ممکن است در آغازین لحظات پس از کشیدن دندان مقداری خونریزی داشته باشید که اصلا جای نگرانی نیست تنها کاری که باید انجام دهید این است که از گاز استریل استفاده کنید و زیادی اب دهان خود را خارج نکنید تا لخته خون در جای خود باقی بماند و خونریزی بند بیاید.

مدیریت درد :  

ممکن است پس از انجام جراحی دندان عقل با مقداری درد همراه باشد که پس از کشیدن دندان عقل پزشک متخصص مسکن برای شما تجویز میکند که با مصرف قرص برای درد دندان عقل، درد شما تسکین پیدا خواهد کرد، همچنین با گذاشتن کیسه یخ بر روی صورت خود در تسکین درد می تواند موثر باشد.

فعالیت روزمره و ورزش بعد از کشیدن دندان عقل : پس از جراحی حتما به مدت 12 ساعت استراحت کنید و فشار بدنی خود را کم کنید اما پس از استراحت در روز آتی می توانید فعالیت روزمره خود را از سر بگیرید اما در خصوص فعالیت های ورزشی بهتر است 3 الی 5 روز بصورت کامل فعالیت های ورزشی خود را کنار بگذارید تا زخم لثه ترمیم شود.

اما بعد از کشیدن دندان عقل، چه کار‌هایی را باید انجام دهیم؟

. یک بسته یخ بر روی صورت خود قرار دهید تا از تورم و یا تغییر رنگ پوست، جلوگیری نمایید.

. از گرمای مرطوب برای فک دردناک خود استفاده بکنید.

. دهان خود را به آرامی باز و بسته کنید تا فک‌تان تمرین کند.

. غذاهای نرم مثل پاستا، برنج و یا سوپ بخورید.

. مقدار زیادی مایعات بنوشید.

. مسواک زدن دندان هایتان از روز دوم شروع کنید.

. داروهایی که پزشک شما برای تسکین درد یا تورم تجویز می‌کند را حتما بخورید.

. اگر تب دارید یا اگر درد یا ورم شما بهبود نیافت،با پزشک خود تماس بگیرید.

. چیزی را میک نزنید چون می تواند لخته خون را بکند.

. دهانتان را خشن آبکشی نکنید ممکن است توصیه ما به شما شستشو به آرامی آن هم با آب شور است.

. خوراکی های سفت، ترد و یا چسبناک نخورید که ممکن است زخم های شما را خراش دهد.

. سیگار نکشید سیگار کشیدن می تواند روند کاهش درد شما را کمتر کند.