دستگاه عصبی مرکزی
زیادی رشته های عصبی به طور مستقیم به مغز متصل شده اند که به آنها “عصب جمجمه
ای” گفته
می شود. این رشته های عصبی شامل “اعصاب بینایی” نیز می شوند که چشمها را به مغز پیوند می دهند. مغز فعالیت های بدنی همچون حرکت و اندیشیدن را کنترل نموده و طناب نخاعی مسیر اصلی پیام رسانی می باشد. پیام ها از مغز به همه بخش های بدن می روند و همگی اعمال خود آگاه و ناخود آگاه را تحت تسلط دارند.
در بیماری ام. اسMS (مالتیپل اسکلروزیس) چه روی می دهد؟
در پیرامون آن رشته های عصبی دستگاه اعصاب مرکزی، ماده مهمی به نام “میلین” )میلین از سلولهایی با عنوان اوليگودندروسيت در مغز و نخاع تشکیل شده است) وجود دارد که به حرکت سریع تر و آسان تر پیام های عصبی از مغز به دیگر جاهای بدن، کمک می کند.
این سلولها چندین بار خود را در اطراف یاخته های عصبی )آکسون ها( می تابند تا یک غلاف محافظتی میلین شکل گیرد. میلین باعث افزایش سرعت انتقال سیگنالهای عصبی در آکسون ها می شود. میلین در ام اس توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می گیرد.
ام اس چیست ؟
ام. اس. یک بیماری خود ایمنی ،مکانیسم های طبیعی دفاعی )سیستم ایمنی( بدن در صورت داشتن عوارض خود ایمنی به بافت های خود حمله می کنند. ام اس یک عارضه خود ایمنی است. بدن در صورت داشتن ام اس اشتباهاً به میلین، ماده محافظتی اطراف یاخته های عصبی آکسون ها ی مغز و نخاع حمله ور می شود است. این
امر بدان معنا است که دستگاه ایمنی بدن که به طور معمول کارش مبارزه با عفونت ها است، بافت های خودی را با اجسام خارجی همچون باکتری ها اشتباه گرفته و به آنها حمله می کند. در ام. اس.، دستگاه ایمنی به پوشش میلین پیرامون رشته های عصبی یورش می برد. این وضع سبب آسیب دیدن میلین شده و بخشی از آن یا گاه همه آن از روی رشته عصبی کنده شده و زخم هایی به جا می ماند )که بدان
ها ضایعه، پلاک یا اسکلروز نیز می گویند(.آسیب وارد آمده بر میلین منجر به اختلال حرکت پیام ها در راستای رشته عصبی می گردد. ممکن است پیام آهسته یا نامفهوم گردیده یا از یک رشته عصبی به دیگری منتقل شود )اتصالی
کند(، یا کلا رد شود.
بیماری ام اس توان انسان را گرفته و به مغز و نخاع ، که کارشان کنترل سیستم مرکزی اعصاب می باشد را تحت تأثیر قرار می دهد و از این طریق تأثیر منفی بر روی دید ، کنترل ، حواس و تعادل انسان می گذارد.
انواع مختلف ام اس
ام اس با توجه به پیشرفت بیماری در بدن افراد به 4 دسته تقسیم می شود.
● عود و بهبود یا relapsing-remitting MS
(RRMS)
مرحله عود و بهبود شایع ترین نوع ام اس است که مشخصه اصلی آن وجود
حملات حاد و پیش بینی نشده است. این حملات بسیار واضح بوده و به دنبال آن بهبودی
کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری اتفاق می افتد. این روند ممکن است
ماه ها یا سالها زمانبر باشد.
● عود کننده-پیشرونده (PRMS)
progressive-relapsing MS
در ام اس عودکننده-پیشرونده، فرداز همان ابتدا دچار پسرفت می شود، اما
پیشرفت بیماری همراه با حمله های حاد و یا بدون بهبودی است. در حدود ۵ درصد از
بیماران ام اس از این نوع هستند.
● پیشرونده اولیه یا primary-progressive MS
(PPMS)
در ام ای پیشرونده اولیه وضعیت بیماران بصورت ممتد بدتر می شود. ممکن
است گاهی بصورت موقت بیماری رو به بهبودی رود و یا وضعیت بیمار ثابت باشد.
● پیشرونده ثانویه یا secondary-progressive
MS (SPMS)
برخی از بیمارانی که در وضعیت عود و بهبود بوده اند ممکن است پس از
مدتی وضعیت آنها به پیشرونده تغییر پیدا کند. پیشرفت بیماری با سرعت های متفاوتی
صورت می گیرد و بطور کلی 31 درصد بیماران ام اس دوره پیشرونده را طی می کنند.
علائم ام اس (MS)
علائم مالتیپل اسکلروزیس غالباً از فردی به فرد دیگر و همچنین متناسب با محل فیبرهای عصبی آسیبدیده در طول دوره بیماری بسیار متفاوت است. نواحی و اعضای بدن که میتوانند درگیر حمله سیستم عصبی شوند نیز میتواند در بین بیماران مشترک یا متفاوت باشد.
● مشکلات حرکتی
۰ این علائم که معمولاً بر قابلیتهای حرکتی فرد اثر منفی میگذارند، عبارتند از:
۰ بیحسی یا ضعف در یک یا چند اندام انتهایی و یا در پاها و تنه که معمولاً در یک سمت از بدن فرد رخ میدهد.
۰ احساس شوک الکتریکی که با برخی حرکات گردن مانند خم شدن آن به جلو رخ میدهد (علامت لرمیت).
۰ لرزش (ترمور)، عدم هماهنگی در حرکات و راه رفتن ناپایدار.
● مشکلات بینایی
عوارض بینایی در بیماری ام اس عبارتند از:
۰ از دست دادن بینایی به طور کلی یا جزئی (معمولاً هر بار در یک چشم رخ میدهد) که غالباً با درد هنگام حرکت چشم همراه است.
۰ دوبینی طولانیمدت
۰ تاری دید
❉ گاهی علائم زیر نیز در بیماری مالتیپل اسکلروزیس ظاهر میشود:
۰ لکنت زبان
۰ خستگی
۰ گیجی
۰ گزگز یا درد در قسمتهایی از بدن
۰ اختلال در عملکرد سیستم ادراری، گوارشی و جنسی
تذکر : اگر دمای بدن مبتلایان به ام اس کمی افزایش پیدا کند می تواند
محرک بیماری ام اس باشد به خاطر همین حساسیت به گرما در مبتلایان به ام اس طبیعی
است.
استرس هم می تواند تحریک کننده ی دیگری برای ام اس می باشد.
علت ام. اس. چیست؟
علت بروز بیماری ام اس همچنان ناشناخته است. این بیماری در گروه بیماریهای خودایمنی (اتوایمیون) قرار میگیرد که در آنها سیستم ایمنی بدن به بافتهای خود حمله میکند.
● سن
ام اس ممکن است در هر سنی رخ دهد اما در افراد سنین 20 تا 40 سال شایع تر است.
● جنسیت
طبق آمار مشخص شده است که زنان دو برابر مردان در معرض خط ام اس هستند.
● وراثت
وراثت نقش به سزایی در بروز بیماری ها دارند. در صورتی که یکی از والدین، خواهر و یا برادر شما دچار ام اس شده باشد احتمال اینکه شما نیز به این بیماری مبتلا شوید 3 درصد است.
● عوامل جغرافیایی
تحقیقات نشان داده است که ام اس در نقاطی با آب و هوای معتدل بیشتر رخ می دهد.
● نژاد
افراد با نژاد اروپای شمالی و سفید پوستان طبق تجربه در بیشترین ریسک ابتلا به ام اس هستند.
● عفونت
برخی از ویروس ها و عفونت ها می تواند خطر ابتلا به ام اس را تشدید کند. از بین این ویروسها میتوان به ویروس اپشتین- بار (EBV) اشاره کرد. این ویروس باعث بروز مونونوکلئوز عفونی میشود. این بیماری از طریق بزاق منتقل میشود و علائم آن شامل گلودرد و تب بوده و معمولاً پس از چند هفته استراحت برطرف میشود.
● کمبود ویتامین
ویتامین D، که عموما از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید حاصل می شود، می تواند یکی از عوامل باشد. سطح پایین ویتامین D با تعداد بیشتری از افرادی که به عوارض مختلف، از جمله ام. اس. دچار می شوند ارتباط داده شده است. ویتامین D می تواند یکی از عوامل متعدد موجود باشد و تحقیقات در این زمینه ها ادامه داد.
● برخی بیماریهای خودایمنی
ریسک ابتلا به ام اس در افراد مبتلا به سایر بیماریهای خودایمنی مانند بیماری تیروئید، آنمی پرنیشیوز (ناشی از کمبود ویتامین B12، پسوریازیس، دیابت نوع یک و بیماری التهابی روده کمی بیشتر است.(
● سیگار کشیدن
افراد سیگاری که مجموعهای از علائم اولیه ام اس را داشته باشند، بیشتر از افراد غیر سیگاری به یک رویداد ثانویه مبتلا خواهند شد. این مسئله میتواند نشاندهنده ام اس عودکننده-فروکشکننده باشد.
عوارض ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس
افراد مبتلا به ام اس ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:
● سفتی یااسپاسم عضلانی
● فلج (معمولاً در نواحی پاها)
● اختلال در عملکرد روده، مثانه و فعالیتهای جنسی
● تغییرات ذهنی مانند فراموشی یا تغییرات خلقی
● افسردگی
● صرع
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بلافاصله پس از مشاهده علائم اشاره شده (بروز علائم بدون علت مشخص)، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص سریع این بیماری در کنترل علائم و عوارض آن بسیار حائز اهمیت است.
ام. اس. چگونه تشخیص داده می شود؟
به سبب پیچیدگی بیماری و گوناگونی نشانه ها، شناسایی ام. اس. آسان نیست. هیچ آزمون تشخیصی به تنهایی پاسخ گو نیست و شایسته است، پیش از تشخیص نهایی، وجود دیگر عوارضی که نشانه های همانند دارند، رد شود یک عصب شناس باید همواره در تشخیص ام. اس. نقش داشته باشد.
موارد زیر متداول ترین آزمون ها و شیوه های به کار رفته هستند:
● معاینه عصب شناختی و تاریخچه بیماری
متخصص عصب شناسی پرسشهای بسیاری درباره نشانه ها و اختلالات پیشین بیماری می کند که می توانند برای توضیح علائم کنونی راهگشا باشند. سپس برای پی بردن به ناهنجاری در مسیرعصبی که با حرکت ها، بازتاب ها )حرکات غیر ارادی(،
حواس یا بینایی سر و کار دارند، معاینه فیزیکی انجام می شود. این معاینه شامل توجه به تغییر در بینایی، حرکت چشم ها، هماهنگی دست ها و پاها، تعادل، حواس، سخن گفتن یا حرکات بازتابی و نیز هرگونه نشانه ضعف می باشد. در این مرحله هر چند که ممکن است عصب شناس به بیماری ام. اس. سخت
مشکوک شود، ولی امکان تشخیص تا پیش از انجام آزمایشات بیشتر ممکن نیست.
● تصویر برداری به کمک تشدید مغناطیسMRI
پویشگر MRI دستگاه بزرگی است که از میدان های مغناطیسی قدرتمند برای تهیه تصویری با جزئیات کامل از مغز و نخاع بهره می برد. این تصویر بسیار دقیق بوده و می تواند جای درست و اندازه آسیب میلینی را به دقت تعیین نماید. برای برداشتن تصویر مغز و نخاع، بیمار در بخش مرکزی و تونل مانند پویشگر MRI دراز می کشد. روند کار دستگاه 10 تا 30 دقیقه طول می کشد و بدون درد
است. اسکن MRI تغییرات ایجاد شده در دستگاه عصبی مرکزی را در بیش از 95 درصد افراد مبتلا به ام. اس. نشان
می دهد.
● پتانسیل های برانگیزشی) پتانسیل
برانگیخته (
این آزمون شامل اندازه گیری زمانی است که طول می کشد تا مغز پیامی را دریافت نماید. تست
پتانسیل برانگیخته که سیگنالهای الکتریکی تولید شده توسط سیستم عصبی در پاسخ
به محرک را ثبت میکند در این تست از محرکهای دیداری یا الکتریکی استفاده میشود..الکترودهای کوچکی بر روی سر قرار داده می شود تا چگونگی پاسخ امواج مغزی به چیزهایی که دیده یا شنیده می شوند، تحت نظر قرار گیرد. چنانچه
آسیب میلینی رخ داده باشد، سیر پیام ها و پاسخ ها
کندتر خواهد بود. این
شیوه نیز بدون درد است.
● سوراخ کردن ناحیه کمری )لومبار(پونکسیون
کمری
یکی دیگر از آزمایشات می تواند آزمایش بررسی مایع مغزی-نخاعی (CSF) باشد. مشاهده شده است در افراد مبتلا به ام اس WBC سفید و پروتئین بالاتر از حد مجاز وجود دارد.
● معاینه چشم
OCT (توموگرافی همدوسی
اپتیکال) برای تشخیص تغییرات در شبکیه چشم استفاده می شود که می تواند آتروفی مغز
را نشان دهد.
● دیگر آزمون ها
برای رد کردن عوارضی که همانند ام. اس. هستند، آزمون های دیگری نیز ممکن است انجام گیرد، از جمله آزمایش خون و آزمایش گوش داخلی برای بررسی وضعیت تعادلی.
نحوه پیشگیری از ابتلا به ام اس
داشتن زندگی سالم و به دور از استرس می تواند شما را از ابتلا به
انواع بیماری محافظت کند. برای پیشگیری از ابتلا به ام اس و یا درمان و پیشگیری از
پیشرفت آن نکات زیر را در نظر داشته باشید:
● دوری کردن از استرس و کار زیاد
● داشتن رژیم غذایی مناسب
● عدم مصرف دخانیات
● ورزش کردن منظم
راه های درمان ام اس
درمان ام اس با توجه به میزان پیشرفت بیماری متفاوت است. اگر بیماری
در مراحل اولیه باشد از روش های زیر امکان درمان وجود دارد.
● کاهش استرس
استرس از محرکهای تشدیدکننده علائم در بیماری MS است.
پرهیز از شرایط استرسزا و یادگیری روشهای کاهشدهنده استرس مثل یوگا، تای چی،
مدیتیشن یا تنفس عمیق ممکن است در بهبود کیفیت زندگی مؤثر باشند.
● خواب و ورزش کافی
خواب راحت و باکیفیت یکی از مهمترین نکاتی است که باید در سبک زندگی
خود بگنجانید. اگر در هنگام خواب هرگونه مشکل تنفسی و یا عصبی شما را آزار میدهد
به پزشک خود اطلاع دهید تا درمان لازم برای آن تجویز شود.
● کاهش دمای بدن
معمولاً گرما یکی از عوامل تشدیدکننده علائم ام اس در برخی افراد به
شمار میرود. ازاینرو، اجتناب از محیط گرم و استفاده از روشهای مختلف برای کاهش
دمای بدن در کم شدن علائم مؤثر است.
● مصرف دارو
به دلیل اینکه شواهد کافی علمی از تأثیر رژیم غذایی خاصی بر کاهش علائم
ام اس وجود
ندارد توصیه پزشکان بر داشتن برنامه غذایی سالم و متعادل است که نیازهای تغذیهای
بدن را بهخوبی تأمین کند. البته نتایج برخی تحقیقات حاکی از آن است که مصرف ویتامینD تأثیر چشمگیری در بهبود علائم بیماران مبتلا به MS دارد.
● فیزیوتراپی
فیزیوتراپی میتواند برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و اسپاسم مفید باشد. یک فیزیوتراپست میتواند تمرینها، حرکتهای کششی و روشهای جایگزین برای انجام کارهای روزانه را برای بهبود سطح انرژی و عملکرد بدنی تجویز کند. از کاردرمانی اغلب برای انجام کارهای روزمره با استفاده از وسایل کمکی و تکنیکهای صرفه جویی در انرژی استفاده میشود.
● رژیم غذایی
در مرحله ایی که بیماری پیشرفت کرده باشد نیاز است تا زیر نظر پزشک
مراحل درمان طی شود. در حال حاضر درمان های مختلفی برای بیماران ام اس در
مراحل مختلف بیماری وجود دارد که سببب جلوگیری از پیشرفت آن می شود و از این رو
تشخیص و درمان به موقع این بیماری بسیار مهم می باشد .
آخرین دیدگاه ها
فعلا موردی یافت نشد!