فشار خون بالا چیست و چگونه می توان آن را کنترل کرد؟
فشار خون یا هایپرتنشن یکی از علائم اصلی حیات است، فشار خون نیرویی است که خون فرد به دیواره رگ های خونی او وارد می کند. این فشار به مقاومت عروق خونی و میزان سختی کار قلب بستگی دارد.هنگامی که سرخرگهای بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک نیز باریکتر شوند، فشار خون بالا میرود.فشار خون بالا گاهی کشنده بیسر و صدا نامیده میشود ، زیرا تا مراحل انتهایی اکثرا هیچ علامتی ندارد.فشارخون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا میرود، اما فردی که دچار بیماری فشارخون بالا است، به هنگام استراحت نیز فشار خونش بالاتر از حد طبیعی است. فشار خون بالا یک عامل خطر اولیه برای بیماری های قلبی عروقی از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی قلبی و آنوریسم است.میزان فشار خون شما دو عدد دارد. عدد بالایی فشار خون سیستولیک است که فشار
روی دیواره رگ های خونی را هنگام ضربان یا انقباض قلب اندازه گیری می کند. عدد پایینی فشار خون دیاستولیک است که فشار روی رگهای خونی شما را زمانی که قلب شما در حال استراحت است اندازهگیری میکند.
فشار خون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. در صورتی که فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹۹ باشد، شخص در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارد و فشار خون ۱۴۰/۹۰ و بالاتر نشان دهنده ابتلا به بیماری پرفشاری خون است.
در دوران بارداری نیز فشار خون بارداری ، به طور طبیعی، باید کمتر از ۱۲۰/۸۰۰ باشد. بالا بودن فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیبهای چشمی و سکته مغزی و آسیب به مغز میشود.
انواع مختلفی از فشار خون بالا در دوران بارداری وجود دارد و از خفیف
تا جدی متغیر است. اشکال فشار خون بالا در دوران بارداری عبارتند از:
. فشار خون مزمن : فشار خون بالا که قبل از بارداری وجود دارد.
. فشار خون بارداری : فشار خون بالا در قسمت آخر بارداری.
. پره اکلامپسی : این یک وضعیت خطرناک است که معمولاً در نیمه دوم
بارداری ایجاد می شود و منجر به فشار خون بالا، پروتئین در ادرار و تورم عمومی در
فرد باردار می شود. می تواند سایر اندام های بدن را تحت تاثیر قرار دهد و باعث
تشنج (اکلامپسی) شود.
پزشک شما به طور منظم فشار خون شما را در طول قرارهای قبل از زایمان
بررسی می کند، اما اگر در مورد فشار خون خود نگرانی دارید، حتما با پزشک خود صحبت
کنید.
انواع
فشار خون
♦ فشار خون اولیه
این نوع که شایع ترین نوع فشار خون است.
عواملی نظیر سن بالا، چاقی، سابقه فامیلی، فعالیت فیزیکی ناکافی و
مصرف زیاد نمک و الکل به عنوان عواملی که ریسک بیماری را افزایش میدهند مطرح شدهاند.
♦ فشار خون ثانویه
افزایش فشار خون همچنین میتواند به طور ثانویه و بدلیل عواملی نظیر
موارد زیر بروز کند:
♦ مصرف داروها
گروهی از دارو های ضد حاملگی، مصرف طولانی ومستمر داروهای ضد التهاب غیر استیروییدی (مثل بروفن ، ایندومتاسین یا داروهای مشابه آنها) و استروئیدها، داروهای ضد احتقان مثل فنیلافرین، بعضی از داروهای لاغر کننده ، آمفتامین و متافتامین
♦ فشار خون براثر افزایش هورمون
ها
برخی از هورمون ها نظیر افزایش تولید هورمون آلدسترون، کورتیزول و تیرویید در افزایش فشار خون نقش دارند . هورمون آلدسترون توسط غده فوقکلیه ترشح شده و در تنظیم فشار خون نقش دارد. ترشح بیش از حد این هورمون در بدن منجر به احتباس مایع، کاهش سطح پتاسیم و درنهایت بروز فشار خون بالا میشود. درصورتی که آلدسترونیسم درمان نشود، میتواند باعث بزرگ شدن قلب شود.
فشار خون براثر تنگی عروق
کلیوی
پزشک بعد تشخیص و شرح حال و
معاینات اولیه در صورت لزوم بررسیهای پاراکلینیک لازم نظیر نوار قلبی، اکوکاردیوگرافی
، عکس قفسه سینه و آزمایشات لازم خون وادرار را درخواست خواهد کرد.
علائم افزایش فشار خون
شایع ترین و خطرناکترین علامت فشار خون بالا، « بی علامت» بودن این
بیماری است. این بیماری میتواند سالهای طولانی و بدون « هیچ» علامتی به تدریج
باعث صدمات جدی به ارگانهای مختلف شود . به همین دلیل این بیماری به نام ( قاتل
خاموش) نامیده شده است.
ممکن است برخی افراد با بالا رفتن شدید فشار خون دچار علائم زیر شوند:
• سر درد شدید
• سرگیجه
• تنگی نفس
• تاری دید
• احساس نبض در سر یا گردن
• حالت تهوع
• خستگی
• درد در قفسه سینه
• وجود خون در ادرار
دلایل پرفشاری خون چیست؟
دلایل بسیاری برای افزایش فشار خون وجود دارد اما علت دقیق آن مشخص
نیست.
♦ دلایل محیطی
از جمله عوامل افزاینده فشار خون میتوان به عادات غذایی و سبک زندگی
اشاره کرد. برخی از این عوامل عبارتند از:
♦ سیگار کشیدن
سیگار کشیدن و یا در معرض دود سیگار بودن سبب ایجاد رسوبهای
چربی در رگهای خونی و یا تصلب شرایین میشود
♦ اضافه وزن و چاقی
علت اصلی تاثیر منفی ای که چاقی بر فشار خون وارد می کند این است که با تجمع بیش از حد چربی های بدن، بافت چربی برای زنده ماندن نیاز به مصرف اکسیژن و برخی ویتامین ها دارد که این موارد مورد نیاز خود را از طریق خون مصرف می کنند. به همین خاطر هرچه میزان بافت چربی در بدن انسان شود میزان مصرف اکسیژن و ویتامین ها از خون بیشتر می شود پس میزان فشاری که بر خون و دستگاه عروقی انسان وارد می شود افزایش می یابد.
♦ کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی
دوره های طولانی کم تحرکی می تواند سوخت و ساز بدن
را کاهش داده و توانایی بدن در کنترل قند خون، تنظیم فشار خون و
شکستن چربی ها را مختل کند.
♦ مصرف زیاد نمک و حساسیت به سدیم و عدم مصرف میوه و سبزی
مصرف نمک اضافی، آب بیشتری را به درون جریان خون شما می
کشد و این باعث افزایش فشار خون شده که “فشار خون بالا
(هایپرتنشن)” نامیده می شود.
♦ مصرف الکل
ضربان قلب پس از مصرف الکل بهطور قابل توجهی افزایش یافت و در هر زمانی که اندازهگیری شد، افزایش یافته بود ، بنابراین الکل فشار خون را در ابتدا کاهش میدهد (تا 12 ساعت پس از مصرف) و پس از آن فشار خون را افزایش میدهد
♦ استرس
افزایش استرس روانی با بیماریهای قلبی و عروقی ازجمله فشار خون بالا، حمله قلبی و سکته مغزی در ارتباط است.هنگامی که در یک موقعیت استرس زا قرار می گیرید، بدن شما موجی از هورمون تولید می کند. این هورمونها به طور موقت فشار خون شما را افزایش میدهند و باعث میشوند ضربان قلب شما سریعتر و رگهای خونی شما باریک شوند. هیچ مدرکی وجود ندارد که استرس به خودی خود باعث افزایش طولانی مدت فشار خون شود.
♦ افزایش سن ( سن بالای ۶۰ سال)
شریانهای شما، خونِ حاوی اکسیژن را از قلب به تمام نقاط بدن میرسانند.
زمانی که شما جوان و سالم هستید، رگهای بدن بهاندازه کافی باز هستند و خون بهآسانی
در آن جریان پیدا میکند و دیوارهی رگها نیز بهخوبی حالت ارتجاعی دارند و در
مواقع لزوم میتوانند بهخوبی گشاد یا تنگ شوند.
اما با بالا رفتن سن ممکن است دیوارهی رگها سفت شوند و خاصیت
ارتجاعی خود را از دست بدهند، همچنین با تشکیل پلاک در دیوارهی رگها، که از
کلسترول، چربی، کلسیم و بافت فیبروزی تشکیل شده است، رگها تنگ میشوند. به این
فرآیند تصلب شرایین گفته میشود که شخص را در معرض خطر حملهی قلبی، سکته مغزی و
بیماری عروق محیطی قرار میدهد.
♦ عوامل ژنتیکی
اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای
فرد به فشار خون بیشتر است
♦ دلایل بیولوژیکی
بر هم خوردن تعادل آب و نمک در بدن در حالت عادی کلیهها وظیفهی
متعادل کردن آب و نمک بدن را بر عهده دارند و این کار را با حفظ سدیم و آب و دفع
پتاسیم انجام میدهند. در صورتی که این عملکرد کلیه دچار اختلال شود، حجم خون در
بدن افزایش پیدا میکند که این موضوع باعث بالا رفتن فشار خون میشود.
♦ غده آدرنال و تیروئید
غده های آدرنال هر کدام از آنها در بالای یکی از کلیه ها قرار دارد . غده های آدرنال هورمون های مختلفی ترشح می کنند ، از جمله هورمون مینرالوکورتیکوئیدها : این هورمون به حفظ سطح نمک و آب بدن کمک میکند، درنتیجه فشار خون تنظیم میشود
♦ اختلالات خواب
هر گونه اختلال در کیفیت یا کمیت خواب تان
مانند آپنه خواب می تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا
را در شما افزایش دهد.
♦ بیماری های مزمن کلیوی
کلیه توانایی تنظیم هورمونهایی را دارد که بر روی تنش رگهای خونی
تاثیر میگذارند. این اندام همچنین در روند دفع مواد زائد از خون نقش کلیدی داشته
و به همین دلیل نیز کنترل کننده فشار خون میباشد. یکی از عوامل مؤثر بر روی
ارتباط بین فشار خون و بیماریهای کلیوی، نقش کلیهها در کنترل مقدار نمک و آب در
بدن است.
♦ کمبود ویتامین D
کمبود ویتامین D فشار خون افزایش
مییابد. به طور طبیعی این ویتامین موجب توقف افزایش فشار
خون در شریان و افزایش آب میشود.
♦ سندرم متابولیک
سندرم متابولیک (که تحت عنوان سندرم مقاومت به انسولین نیز نامیده میشود)
مجموعهای از عوامل مرتبط با هم نظیر چاقی، سطح بالای کلسترول، دیابت و فشارخونبالا
میباشد. برای مثال افراد مبتلا به دیابت اغلب دچار اضافه وزن میباشند و اضافهوزن
در ابتلا به فشارخونبالا دخیل میباشد
♦ مصرف قرصهای ضد حاملگی ، استروییدها و بعضی از انواع داروهای
مهارکننده اشتها
قرص های
ضد بارداری می توانند افزایش اندک اما قابل توجهی را در فشار خون
دیاستولیک خون
ایجاد کنند. این افزایش پس از قطع مصرف نیز ثابت باقی خواهد ماند. استروژن موجود در قرص می تواند رهایش دیگر
هورمون های افزاینده فشار خون را تحریک کند. پروژستین، نوعی پروژسترون مصنوعی است
که بر فشار خون تاثیر دارد اما به نظر نمی رسد که تاثیر آن شدتی همچون استروژن
داشته باشد
♦ نژاد
دلیل مشخصی در این رابطه مشخص نشده ، مردان و زنان سیاه پوست
بیش از سفیدپوستان مبتلا به فشارخونبالا میشوند.
فشارخون در افراد سیاه پوست در سنین پایینتری
ایجاد شده و شدیدتر نیز است. در نتیجه سیاه پوستان نسبت
به سفید پوستان بیشتر دچار مشکلات مرتبط با فشار خون بالا نظیر بزرگ شدن قلب،
اختلالات چشمی (آسیب به رگهای چشمی)، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و سکته مغزی میشوند.
♦ مشکلات سیستم رنین،آنژیوتاسیون،آلدوسترون
سیستم رنین-آنژیوتاسیون-آلدوسترون در بدن وظیفهی تولید هورمونهای آنژیوتاسیون و آلدسترون را بر عهده دارد. هورمون آنژیوتاسیون موجب تنگ شدن عروق بدن میشود، که این امر باعث بالا رفتن فشار خون در بدن میشود. هورمون آلدوسترون بر عملکرد کلیه در احتباس آب و نمک تاثیر میگذارد. افزایش هورمون آلدوسترون در بدن، بر نحوهی عملکرد کلیهها تاثیر گذار است و موجب افزایش حجم خون و در نتیجه افزایش فشار خون میشود.
♦ عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک
عملکرد سیستم سمپاتیک بدن تاثیر مهمی بر تنظیم فشار خون در بدن دارد.
این سیستم بر ریتم ضربان قلب، ریتم تنفس و فشار خون موثر است. محققان در حال بررسی
نحوه تاثیر عدم تعادل سیستم سمپاتیک بر بالا رفتن فشار خون هستند.
♦ عملکرد و ساختار عروق بدن
تغییر در عملکرد و ساختار عروق کوچک یا بزرگ بدن، میتواند موجب بالارفتن فشار خون شود. هورمون آنژیوتاسیون و سیستم ایمنی بدن میتوانند باعث تنگی و جمع شدن عروق بدن شوند، که این موضوع بر میزان فشار خون موثر است.
♦ علت بالا رفتن ناگهانی فشار خون
بالا رفتن ناگهانی فشار خون، بسته به این که از نوع اولیه است یا ثانویه می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اگر فرد دچار فشار خون ثانویه باشد عود بیماری زمینه ساز و یا عوامل تشدید کننده آن از جمله بروز درد ناگهانی و یا مصرف داروهای خاص می تواند مهمترین علت افزایش ناگهانی فشار خون در فرد باشد. اما اگر فشار خون از نوع اولیه باشد احتمالا فرد دچار حمله عصبی، استرس، کم آبی بدن و .. شده است و یا اینکه مصرف برخی از مواد غذایی، مصرف الکل و یا مواد مخدر منجر به این امر گردیده است.
عوارض پرفشاری خون چیست؟
ابتلا به پرفشاری خون می تواند سبب ایجاد آسیب های بافتی و در نهایت
ایجاد مشکلات ذیل شود:
♦ آسیب به
مغز
خون رسانی به مغز از اهمیت بالایی برخوردار است و بروز هر گونه مشکلی در سرخرگ های منتهی به این قسمت از بدن می تواند عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد. زوال عقل و سکته مغزی از دیگر عوارضی هستند که در صورت عدم کنترل فشار خون بالا رخ می دهند.
♦ حمله
قلبی و سکته مغزی
فشار خون بالا می تواند با سختی عروق و تصلب شراین همراه باشد از این رو ریسک ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد.
♦ بیماری های قلبی و عروقی
اولین و مهمترین قسمتی که با رگ ها و فشار خون جاری در آن ها مرتبط است، قلب انسان می باشد. آسیب به قلب و بروز مشکلات قلبی و عروقی از جمله رسیدن آسیب به سرخرگ ها، بیماری عروق کرونری، نارسایی قلبی و بزرگی قلب چپ یکی از خطرناکترین عوارضی است که ممکن است در اثر فشار خون بالا ایجاد شود. چنین عوارضی در حالت پیشرفتهتر موجب بروز حملات قلبی و حتی مرگ ناگهانی می گردند.
♦ نارسایی
قلبی
با افزایش فشار خون، ماهیچه به قدرت بیشتری جهت پمپاژ خون نیازمند است از این رو ماهیچه های قلبی ضخیم تر می شوند. ضخیم شدن این ماهیچه ها با ایجاد نارسایی های قلبی همراه است.
♦ سندروم
های متابولیک
این سندروم مجموعه ای از اختلالات متابولیسم است که با افزایش تریگلیسیرید،
کاهش HDL (کلسترول خوب)، فشار خون
بالا و ازدیاد انسولین همراه است.
♦ ایجاد اختلال در عملکرد کلیه ها
کلیه ها، یکی دیگر از اعضای آسیب پذیر در اثر فشار خون بالا هستند. فشار بالا و عروق آسیب دیده می توانند بیماری مختلف کلیوی از قبیل زخم کلیه و نارسایی کلیه ها و تضعیف و تنگ شدن عروق خونی کلیوی را به دنبال داشته باشند.
♦ مشکلات
حافظه و یادگیری
فشار خون
بالای کنترل شده می تواند بر روی قدرت تفکر، حافظه و یادگیری تاثیر گذار باشد. این
اختلال در بسیاری از افراد دارای پرفشاری خون مشاهد می شود.
♦ آسیب به چشم ها
عروق بسیار ظریف و حساسی که وظیفه خون رسانی به چشم ها را بر عهده
دارند در مقابل فشار خون بالا آسیب پذیرند. اگر آن ها صدمه ببینند ممکن است فرد
دچار آسیب شبکیه، نوروپاتی بینایی و یا تجمع مایع در زیر شبکیه شود. ضخیم، تنگ یا پاره شدن
عروق چشم این موارد که ممکن است در نتیجه ی پر فشاری خون ایجاد شود، باعث تاری دید
می گردد.
♦ افزایش
خطر ابتلا به آنوریسم
افزایش فشار خون میتواند باعث ضعیف شدن و برآمدگی رگهای خونی در مغز شود و آنوریسم ایجاد کند. آنوریسم در صورت پاره شدن تهدیدکننده زندگی است .
چگونه فشار خون بالا تشخیص داده می شود؟
از آنجایی که فشار خون بالا علائمی ندارد، پزشک باید فشار خون شما را
با کاف فشار خون بررسی کند.
پیشگیری از بیماری فشارخون
• کنترل وزن ، کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزن
برای کنترل فشار خون مفید است
• انجام
ورزش مرتب، ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است
• کم کردن
مصرف نمک و غذاهای پرچرب
• داشتن
رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات ، لبنیات کمچرب و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانههای
سبوسدار و خشکبار استفاده کنید.
• عدم مصرف
سیگار و مشروبات الکلی
• اندازه گیری فشار خون حداقل هر شش ماه یک بار
• زنان باردار باید مرتب برای معاینه پیش از زایمان به پایگاه های بهداشتی درمان و خانه بهداشت مراجعه کنند تا کارشناسان بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به موقع کنترل کنند.
•در خانم
هایی که قرصهای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند باید فشار خون خود را مرتب
کنترل نمایند
• پرهیز از
مصرف سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآوردههای گوشتی به علت دارا
بودن مقادیر بالای سدیم و همچنین پرهیز از سبزیهای کنسروشده در آب نمک، زیتون
شور، چیپس و سایر تنقلات شور.
• مواد
حاوی کافئین از قبیل قهوه ، چای ، نوشابههای کولا و شکلات، سبب افزایش فشارخون میشوند
و باید در حد اعتدال مصرف شوند.
• اجتناب
از مصرف غذاهای سرخ کرده یا غذاهایی که در درجه ی حرارتهای بسیار بالا و یا با
مدت زمان طولانی تهیه می شوند، و عدم استفاده ی چند باره از روغنهای آشپزی .
• استفاده
از گوشت سفید به جای گوشتهای قرمز.
• کنترل
استرس ، زیرا یکی از عوامل بالا بردن فشار خون که بسیار سریع هم عمل می کند،
استرس و عصبانیت است.
• استراحت
به میزان کافی هر روز زیرا کار کردن بی وقفه بیشترین فشار را بر سلامتی فرد وارد
خواهد کرد
• انجام
ورزشهایی مثل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری برای پایین آوردن فشار خون مفید
هستند بنابراین حداقل ۳ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه باید ورزش کرد.
راههای درمان و پایین آوردن فشار خون
راههای درمان و پایین آوردن سریع فشار خون نیز مختلف هستند. هدف از
درمان فشار خون بالا، پایین نگه داشتن میزان فشار خون بیمار کمتر از عدد ۱۴۰/۹۰۰
است.
اقدامات درمانی برای فشار خون
بالا عبارتند از:
♦ تغییر سبک زندگی
ترک سیگار
کاهش وزن
ورزش کردن
عدم مصرف الکل
خوردن غذاهای کم نمک و کم چرب
♦ دارودرمانی
انواع دارو برای فشار خون بالا وجود دارند و پزشک شما سعی میکند،
دارویی تجویز کند که مناسب شرایط شما است
برخی از داروهایی که جهت درمان این بیماری به کار می روند به شرح زیر می باشند:
• مسدود کننده های بتا که وظیفه دارند هورمون های افزایش فشار خون را در بدن مسدود نمایند و همچنین باعث می شوند خون با فشار کمتری از قلب پمپاژ شود.
• دیورتیک ها که با دفع سدیم اضافی بدن از طریق ادرار سبب کاهش فشار خون می شوند.
• آگونیست های آلفا۲ که سبب شل شدن عروق و در نتیجه کاهش میزان فشار خون می شوند.
• مسدود کننده های کانال کلسیم که علاوه بر شل کردن عروق سبب کاهش کلسیم ورودی به سلول های عضلانی قلب شده و منجر به کاهش فشار خون می گردند.
♦ درمان خانگی
به محض اینکه بیماری پرفشاری خون توسط پزشک تشخیص و تأیید شد بایستی در صدد کنترل و درمان آن برآیید. با توجه به اینکه پزشک متخصص، تغییر سبک زندگی یا مصرف دارو و . را برای شما تجویز می کند باید در درمان بیماری خود کاملا جدی باشید. در کنار مصرف داروهای خود می توانید از دمنوش های گیاهی و همچنین داروهای خانگی مؤثر در کاهش فشار خون کمک بگیرید.
♦ راه کاهش فوری فشار خون بالا
یکی از اقدامات مؤثر ماساژ دادن شانه ها و گردن می باشد. سعی کنید این قسمت ها را به آرامی ماساژ دهید و بیمار را به حفظ آرامش خود تشویق کنید.
سریعا یک قرص زیر زبانی به بیمار بدهید. اما اگر قرص در دسترستان نیست می توانید از ترشیجاتی از قبیل سرکه سیب، آبغوره، آبلیمو، آب نارنج و .. برای درمان فوری و اورژانسی استفاده کنید.
سیر هم یکی از موادی است که می تواند به سرعت فشار خون را کاهش دهد.
شما می توانید مقداری شربت سیر تهیه کرده و به بیمار بدهید
برای کنترل فشار خون بالا چه بخوریم؟
می توان گفت یکی از مؤثرترین راهکارها در درمان و کنترل فشار خون
بالا، تبعیت از یک رژیم غذایی سالم است زیرا غذاهایی که می خوریم تأثیر مستقیم بر
عملکرد بدن و از جمله میزان فشار خون ما دارند.
• مصرف غذاهایی را که می توانند فشار شما را کاهش دهند شناسایی کنید. به
عنوان مثال سدیم کمتری مصرف کنید. سدیم به شدت فشار شما را افزایش می دهد.
• غذاهای رستورانی، کنسرو ها و غذاهای خانگی شور و پرنمک را محدود کنید.
• مصرف شیرینی را به کمترین میزان خود برسانید. شیرینی جات یکی دیگر از
خوراکی های افزایش دهنده فشار خون هستند.
• میوه ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این گروه از خوراکی ها علاوه بر فواید گوناگون دیگری که برای بدن دارند، به دلیل دارا بودن فیبر بالا و فاقد چربی اشباع می توانند سبب کاهش میزان سدیم و در نتیجه کاهش فشار خون شما شوند.
• از مصرف غذاهای پرچرب و به ویژه حاوی اسیدهای چرب خودداری کنید.
آخرین دیدگاه ها
فعلا موردی یافت نشد!